|
|
3 успамінаў Т. П. Нікіцюк,
былой нявольніцы на прымусовых работах у Германіі
Вясной 1941 г. я закончыла восем класаў. Столькі планаў,
надзей, мар...
I ўсё было перакрэслена ў адзін дзень. Ніхто не хацеў
верыць, што пачалася вайна, хаця ўжо бамбілі саўгас «10 год
БССР», некалькі бомб было скінута каля Шыпілавіч.
Бацьку забралі ў армію ў першыя дні вайны. Ён працаваў
фельчарам у мірны час, санітарам прайшоў усю вайну. Мы з мамай і
братам засталіся ў Любані.
Жылі, як і ўсе — нікуды не выходзілі, баяліся лішні раз
трапіць на вочы акупантам. 3 надыходам цемры па вуліцы наогул
хадзіць забаранялася. Я іншы раз увечары бегала да сваіх сяброў,
але ніякіх размоў пра падпольшчыкаў або партызан у нас не было,
кожны трымаўся свайго сакрэта. Толькі потым стала вядома, што
многія мае сябры, з кім вучылася, разам гулялі, былі звязаны з
падполлем. Дваіх з іх, Валодзю Лукоўскага і Баляслава Куркевіча,
расстралялі ў 1942 г., а Валодзя Раменчык пайшоў у партызаны.
Бацька ў іх быў паліцаем, сын — падпольшчыкам, пазней партызанам,
а маці з дачкой пакутавалі ў Бабруйскім канцлагеры...
5 сакавіка 1943 г. у хату прыйшлі немцы, загадалі ісці
з імі. Моладзі сабралі многа, гаварылі, што павязуць у Бабруйск
на пагрузку сена. Родныя прынёслі нам які-кольвечы харч і
вопратку. Павезлі нас у Германію. Па дарозе мы праходзілі агляды,
камісіі. Я трапіла на біржу ў г. Гюсдорф, тут нас размяркоўвалі
— каго на завод ці на фабрыку, каго да гаспадара — баўэра.
У дарозе пасябравала з іншымі дзяўчатамі — трое былі з
Любані, адна з Грэскага раёна. Вырашылі, што будзем прасіцца,
каб застацца разам. На фабрыку нас не ўзялі, мусіць, таму, што
вельмі кволыя былі. Забраў нас паляк, які даўно жыў у Германіі.
У яго быў вялікі дом і гаспадарка. Працавалі мы і на полі, і ў
хаце, і жывёлу даглядалі. Жылі на паддашку ў невялікім пакойчыку
з адным акенцам. Праз калідор быў яшчэ адзін пакой, большы — у
ім жылі два палякі, яны таксама працавалі на гаспадара. Потым мы
ўгаварылі хлопцаў памяняцца пакоямі. Адзін з іх дрэнны быў
чалавек, дакладаў пра нас гаспадару — што робім, аб чым гаворым.
Але аднойчы і сам папаўся, украў у гаспадара камбікорм і памяняў
на вопратку. За два гады атрымалі толькі па пары абутку на
драўлянай падэшве і баваўняным касцюме. Не толькі нам, усім
даводзілася не соладка.
Першы час галадалі. Потым даведаліся, дзе куры нясуцца,
дзе хлеб захоўваецца — іншы раз заскочыш ды адрэжаш лустачку або
яйка схопіш. Калі падвозілі бітоны з малаком, уставім саломіну і
малака нап'ёмся. Бульбу нам давалі. Сяк-так жылі...
Гаспадыня была не з самых благіх. Калі фронт наблізіўся,
немцы стараліся як мага хутчэй эвакуіравацца. Нашы гаспадары
таксама збіраліся ўцякаць, але мы ўгаварылі жанчыну нікуды не
ехаць, яна засталася ў сваёй хаце. Вы зваленне прыйшло 5 мая
1945 г. Некалькі дзён яшчэ жылі ў гаспадара, потым нас адправілі
на зборны пункт. Хутка на машынах перавезлі ў Брандэнбург. Было
такое адчуванне, што тут наогул няма немцаў, а толькі адны
рэпатрыіраваныя. У Брандэнбургу мы затрымаліся надоўга, усё
нейкія камісіі праходзілі.
Дамоў вярнулася толькі ў жніўні. Сустрэлі мяне мама і
брат. Восенню пайшла ў школу, пасля яе заканчэння — адразу на
работу, маме было цяжка гадаваць нас дваіх. Рана выйшла замуж,
нарадзіўся сын. Муж памёр зусім маладым. Жыццё, выбітае вайной з
каляіны ў маладосці, доўгі час ніяк не магло наладзіцца...
Н. А. Каратчэня
да зместу |
|
