|
|
Адроджаны край
Любань
Любань — горад у 150 км ад Мінска, найбольш аддалены ад
абласнога цэнтра. У пісьмовых крыніцах першае ўпамінанне аб
Любані адносіцца да XVI ст. У інвентары Слуцкага княства за 1566
г. адзначалася, што мястэчка ўваходзіла ў склад Ярэміцкай
воласці. Налічвалася 35 дымоў (дым — дом і двор аднаго
ўладальніка), пражывала 225 жыхароў. Ім належала 20 валок
ворыўнай зямлі (каля 430 га). Жыхары лічыліся ў прававых
адносінах мяшча намі. 3 1589 г. па 1621 г. Любань знаходзілася ў
часовым валоданні слуцкіх мяшчан Тышкевічаў, якія трымалі
мястэчка ў закладзе за грошы, пазычаныя ў іх князем.
У 1648 г. у Любані быў 81 двор. Да 1651 г. колькасць
ворыўнай зямлі, адведзенай князем, павялічылася да 33 валок,
сяляне мелі таксама выпас і сенажаці. За час руска-польскай
вайны 1654—1667 гг. колькасць насельніцтва ў мястэчку
скарацілася, у 1677 г. налічвалася 75 двароў,
у 1682 г. — 100 двароў і каля 650 жыхароў. Павіннасці
местачкоўцаў рэгуляваліся статутам, які 28 лістапада 1661 г.
выдаў князь Багуслаў Радзівіл. Мяшчане павінны былі плаціць чынш,
выконваць работы па аднаўленню гацей і плацін, будаваць масты.
Ад работ на карысць князя жыхары мястэчка былі вызвалены.
Радзівіл зацвердзіў самакіраўніцтва ў мястэчку на чале з
бургамістрам, даў мяшчанам права апеляцыі да старасты Слуцкага
княства. Магнацкая адміністрацыя не мела права караць жыхароў
мястэчка — біць розгамі, кулакамі і інш.
3 1793 г. Любань увайшла ў склад новаўтворанага Случарэцкага
павета Навагрудскага ваяводства. 3 гэтага ж часу яна
знаходзілася ў складзе Расійскай імперыі.
У час паўстання на Беларусі, Польшчы і Літве ў 1794 г.
на чале з Тадэвушам Касцюшкам пад Любанню 4 верасня 1794 г.
адбыўся бой паміж атрадам паўстанцаў на чале з палкоўнікам
Сцяпанам Грабоўскім і рускімі войскамі, у якім паўстанцы
пацярпелі паражэнне.
У 1808 г. Любані на аснове старажытных інвентароў было
пацверджана права мястэчка, яно ўвайшло ў склад Забалацкай
воласці Бабруйскага павета Мінскай губерні. У 1863 г. у Любані
ўзведзена Спаса-Праабражэнская царква. Колькасць прыхаджан
складала ў 1864 г. 816 чалавек (384 мужчыны і 432 жанчыны).
Мястэчка паступова расло, колькасць насельніцтва ў ім
павялічвалася. У 1884 г. у Любані налічвалася 136 двароў і каля
500 жыхароў, у 1897 г.— адпаведна 157 і 766, у 1909 г. —339 і
2014.
У 1839 г. у м. Любань адкрыта царкоўнапрыходская школа.
У 1905 г. у ей навучалася 128 вучняў (111 хлопчыкаў і 17
дзяўчынак). 3 1907 г. навучэнцаў прыняло народнае вучылішча, у
якім займалася 33 хлопчыкі. У пачатку XX ст. у Любані працаваў
фельчар, дзейнічала сінагога, быў пабудаваны паравы млын,
адкрыта крама.
У гады грамадзянскай вайны м. Любань двойчы
захоплівалася нямецкімі войскамі і белапалякамі. У снежні 1919
г. у мястэчку налічвалася 2211 жыхароў.
3 17 ліпеня 1924 г. м. Любань — цэнтр раёна ў складзе
Слуцкай акругі, з чэрвеня 1927 г. да ліпеня 1930 г.— у складзе
Бабруйскай акругі, 27 верасня 1938 г. Любані нададзены статус
гарадскога пасёлка. У 1939 г. у ім жыло 3048 жыхароў. Працавалі
пеньказавод (у 1940 г. 90 рабочых), крухмальны завод.
3 28 чэрвеня 1941 г. па 30 чэрвеня 1944 г. Любань
акупіравана нямецка фашысцкімі войскамі. У ноч на 7 лістапада
1941 г. партызанскімі атрадамі ў гарадскім пасёлку разгромлены
нямецка-паліцэйскі гарнізон. У памяць аб гэтай падзеі на будынку
музея ў 1972 г. устаноўлена мемарыяльная дошка. Да лета 1942 г.
дзейнічала патрыятычная трупа.
У 1944 г. Любанскі раён аднесены да Бабруйскай вобласці, з 1954
г.— у складзе Мінскай вобласці. 3 7 сакавіка 1968 г. Любань —
горад раённага падпарадкавання. У 1959 г. налічвалася 3,7 тыс.
чалавек, у 1970 г.— 6,7 тыс. чалавек, у 1993 г. каля 11 тыс.
жыхароў. Тут працуюць хлебазавод, ільнозавод, крухмальны,
сыраробчы камбінат, рыбхоз «Любань», райпрамкамбінат, камбінат
бытавога абслугоўвання, раённае аграпрамысловае аб'яднанне,
лясгас. У горадзе тры сярэднія школы, музычная, дзіцяча-юнацкая
спартыўная школа, сем дашкольных устаноў, Дом піянераў і
школьнікаў, раённы дом культуры, дзве бібліятэкі, музей, раённая
паліклініка і бальніца.
Д. В. Карпіевіч
Да зместу |
|
