|
|
І
Перад самай
вайной я працаваў другім сакратаром Мінскага абкома партыі. Мне
даводзілася сустракацца з многімі людзьмі розных прафесій. Радасна
было бачыць, што ўсе яны ахоплены кіпучай, стваральнай дзейнасцю. У
сталіцы рэспублікі, у гарадах і раённых цэнтрах вобласці ішло ў гэты
час асаблівае вялікае прамысловае і жыллёвае будаўніцтва. У Мінску
заканчваўся мантаж магутнай электрастфнцыі, значна пашыраліся
станкабудаўнічыя заводы імя Варашылава, імя Кірава.
Да Вялікага
Кастрычніка Барысаў быў невялікім гарадком, яго нават не заўсёды
заносілі на карты. Перад вайной гэты горад ужо займаў пачэснае месца
ў прамысловасці не толькі Мінскай вобласці, а і ўсёй рэспублікі. У
ім былі пабудаваны вялікі запалкавы камбінат, шклозавод, фабрыка па
вырабу піяніна і шмат іншых прадпрыемстваў. У Слуцку, у другіх
гарадах і вёсках шчодра разлівалі сваё святло і давалі энергію новыя
электрастанцыі. Звыш дзесятка торфапрадпрыемстваў, шмат заводаў па
вырабу цэглы, чарапіцы і іншых будаўнічых матэрыялаў працавала ў
нашых раёнах. Усе машынна-трактарныя станцыі вобласці былі
абсталяваны самай перадавой тэхнікай.
Тое ж самае было
ва ўсіх абласцях Беларусі. У кожным горадзе, у кожным раёне
адбываліся нечуваныя пераўтварэнні, узнімаліся над зямлёю корпусы
новых фабрык, заводаў, электрастанцыі, жылыя і культурна- бытавыя
будынкі.
Беларусь
станавілася сапраўды індустрыяльнай. У нас была ўжо свая буйная,
заснаваная на перадавой тэхніцы энергетычная, паліўная,
машынабудаўнічая, станкабудаўнічая прамысловасць. Паспяхова
развіваліся розныя галіны дрэваапрацоўчай прамысловасці, тэкстыльнай,
скураной, харчовай. 3 кожным днём усё больш павялічваліся рады
рабочага класа Беларусі.
Бурны рост
прамысловасці і небывалы ўздым сельскай гаспадаркі ў гады даваенных
пяцігодак абумовілі небывалы рост гарадоў Беларусі і карэннае
змяненне іх аблічча. Шырока вяліся работы па рэканструкцыі сталіцы
нашай рэспублікі, а таксама гарадоў Гомеля, Віцебска, Магілёва,
Бабруйска, Оршы. Тут узнікалі сотні шматкватэрных жылых будынкаў,
шмат новых прадпрыемстваў, тэатраў, кіно, Палацаў культуры, клубаў,
магазінаў, вакзалаў. Па ўсёй краіне адчуваўся надзвычай вялікі
творчы ўздым мас. Рабочыя калектывы на фабрыках і заводах, на
рыштаваннях новабудоўляў самааддана змагаліся за датэрміновае
выкананне трэцяй пяцігодкі.
Вялікімі справамі
жыла ў гэты час сталіца Беларускай Савецкай Сацыялістычнай
Рэспублікі, Акадэмія навук, Дзяржаўны універсітэт, дзесяткі
інстытутаў, тэхнікумаў і сярэдніх школ, тэатр оперы і балету,
драматычныя тэатры, Палац піянераў — усё гэта было створана пасля
Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыі. Былыя рабочыя, батракі, дзеці
працоўных сялян, атрымаўшы вьппэйшую адукацыю за гады Савецкай улады,
ужо самі кіравалі інстытутамі, кафедрамі, разам з усім народам
вырашалі дзяржаўныя справы. Сотні тысяч экземпляраў газет, часопісаў,
кніг штодня разыходзіліся са сталіцы па ўсіх кірунках Беларусі.
Бессмяротныя творы класікаў марксізма-ленінізма, лепшыя мастацкія
творы рускіх класікаў і савецкіх пісьменнікаў перакладаліся на
беларускую мову. Творы народных паэтаў рэспублікі Янкі Купалы і
Якуба Коласа, а таксама вершы, паэмы і раманы маладзейшага пакалення
паэтаў і празаікаў друкаваліся на рускай мове ў Маскве. Масква
па-братняму і з вялікай цеплынёй сустракала ў сваіх клубах, у
вядомых на ўвесь свет тэатрах выступленні беларускіх літаратараў,
артыстаў, наватараў прамысловасці і сельскай гаспадаркі.
Прадстаўнікі беларускага народа разам з прадстаўнікамі ўсіх братніх
народаў неабсяжнага Савецкага Саюза абмяркоўвалі і зацвярджалі на
Надзвычайным VIII з'ездзе Саветаў праект новай Канстытуцыі Савецкай
дзяржавы.
Вялікія
пераўтварэнні адбываліся не толькі ў гарадах. У раёнах праводзіліся
меліярацыйныя работы. Працаўнікі сельскай гаспадаркі рушылі ў
наступленне на адвечную багну. Магутныя драгі і экскаватары дзень і
ноч выпроствалі і паглыблялі рэчышчы палескіх рэк, тысячы трактараў
узнімалі тлустую тарфяную глебу.
Партыя і ўрад усё
ў большай ступені забяспечвалі сельскую гаспадарку трактарамі,
камбайнамі, складанымі малатарнямі, радковымі сеялкамі, аўтамашынамі.
3 Масквы і Харкава, са Сталінграда і Урала ішлі ў Беларусь цэлыя
эшалоны з самымі складанымі сельскагаспадарчымі машынамі, з
мінеральным угнаеннем. I калгаснікі адказвалі на гэтыя клопаты
партыі і ўрада натхнёнай і высокапрадукцыйнай працай.
Памятаю, у
пачатку лета 1941 года я выехаў у палескія раёны Мінскай вобласці.
Пабываў у Слуцку, Любані, Старобіне. Наведаўся ў саўгас «Жалы» на
Любаншчыне. Што такое «Жалы» ў недалёкім мінулым? Гэта непралазныя
балоты, дрыгва, камары. Сюды не ступала чалавечая нага. А цяпер гэта
было залатое дно. Каласістая пшаніца стаяла сцяною, жыта — у рост
чалавека. Да рэвалюцыі тут людзі кавалку хлеба былі жадны, хадзілі ў
лапцях, пакутавалі ад павальных хвароб, нястачы і жабрацтва, а цяпер
жа ў саўгасе «Жалы» і ў навакольных калгасах жыццё было зусім іншае.
Да каго ні зойдзеш, з кім ні пагаворыш, усе весела глядзяць табе ў
вочы, гаворка ў іх бадзёрая, жыццярадасная. Жыве чалавек у новай
хаце, у дастатку, дзеці вучацца ў сярэдніх школах, тэхнікумах,
інстытутах. Да яго паслуг — сельскі клуб, хата-чытальня, кіно,
лячэбныя ўстановы. Сам ён на гараджаніна падобны: і адзеты добра, і
выгляд у яго бадзёры. Куды і дзяваўся той былы паляшук, забіты,
прыгнечаны горам чалавек.
Паехаў на
Чырвонае возера. Тут сходзяцца балоцістыя і лясістыя граніцы трох
раёнаў. I вёскі тут у большасці называюцца неяк асабліва: Заброддзе,
Ужаддзе, Залужжа, Замошша, Падлоззе, Мокры Бор, Вязнікі. А там
далей, у Старобінскім раёне, ёсць нават Гнойны Рак.
Пабываў я ў гэтых
вёсках і яшчэ раз пераканаўся, што даўно ўжо ўстарэлі іх назвы і
пачынаюць адыходзіць у нябыт. Ніякіх заброддзяў, ужаддзяў цяпер ужо
няма, а ёсць багатыя, квітнеючыя калгасы. Усюды грукочуць трактары,
калгаснікі спяшаюцца як мага хутчэй закончыць асушку дрыгвы. Няма
падлозцаў, забродцаў, а ёсць перадавыя ў раёне калгаснікі, гаспадары
ўрадлівых зямель, майстры высокіх ураджаяў.
Ехаў я тады і
думаў: якія цудоўныя перспектывы адкрыты перад кожным раёнам нашай
вобласці, якія тут магчымасці для развіцця сельскай гаспадаркі і
прамысловасці! Што за людзі-героі ў нас!
Новыя планы
вырысоўваліся перада мною, новыя задачы.
Вярнуўся я ў
Мінск гадзін у дзесяць вечара. Неўзабаве сабралася бюро абкома. Мы
пачалі абмяркоўваць наспеўшыя пытанні будаўніцтва, палявых работ і
позна заседзеліся.
Улетку жыў я за
горадам, кіламетры за тры ад Мінска. Прыехаўшы дадому, прылёг на
канапу, узяў у рукі газету ды так нечакана і заснуў.
Раптам у кватэры
зазваніў тэлефон. Здавалася, што хвіліны не прайшло з таго часу, як
прылёг: хто ж мог званіць так рана?
Я падхапіўся і
ўзяў трубку. Чую — гаворыць таварыш Аўхімовіч, сакратар ЦК КП(б)Б.
Трэба неадкладна выязджаць,— мяне выклікаюць у Цэнтральны Камітэт.
Шафёр таксама
яшчэ не паспеў раздзецца, і, калі я падышоў да яго, ён адразу ўстаў.
— Паедзем, Юзік,—
паўшэптам сказаў я,— ідзі разварачвай машыну.
Затым, вярнуўшыся
да стала, узяў сваю папку і ціхенька, каб не разбудзіць нікога,
выйшаў з кватэры.
Войцік даў газ, а
я за гэты невялічкі прамежак часу, пакуль мы ехалі, усё стараўся
зразумець прычыну такога раптоўнага выкліку. Што здарылася, якія
гэта тэрміновыя справы ў ЦК?
Шафёр, відаць,
таксама быў здзіўлены, хоць рознае здаралася за час яго доўгай
службы ў абкоме. Ён зрэдку паглядаў на мяне, мусіць, спадзеючыся
пачуць што-небудзь, аднак, нічога не дачакаўшыся, адзначыў, калі мы
ўжо мінулі ўскраіну горада:
— Мабыць, нешта
важнае ёсць, вельмі тэрміновае....
— Не ведаю,
таварыш Войцік,— шчыра прызнаўся я.— Нічога не ведаю...
Пад'ехалі к
будынку ЦК. Я зайшоў у прыёмную першага секратара. Там ужо былі
члены бюро ЦК, кіруючыя работнікі Саўнаркома, абкома партыі. Мне
адразу кінулася ў вочы тое, што твары ў многіх змрочна-суровыя,
заклапочаныя і, галоўнае, што ніхто не сядзіць на месцы, а ўсе
стаяць ці маўкліва пахаджваюць у нейкім напружаным чаканні.
Выходзіць таварыш
Панамарэнка — першы сакратар ЦК. Ен вітаецца з намі, потым спакойным,
роўным, як заўсёды, голасам запрашае ў кабінет. Мы ўвайшлі і
размясціліся паабапал стала. Панцеляймон Кандратавіч сеў за свой
стол, павольна перагарнуў лісток паперы, на імгненне задумаўся.
Потым устаў і цвёрда, не выказваючы асаблівай трывогі, пачаў
гаварыць кароткімі, адрывістымі фразамі.
— Атрымана
афіцыйнае паведамленне. Фашысцкая Германія напала на нашу Радзіму.
Вораг не абвяшчаў вайны. Ен напаў на нас па-зладзейску. Нашы
пагранічнікі вядуць цяжкія баі, мужна адстойваюць свае рубяжы. У бой
уступаюць буйныя вайсковыя злучэнні. Неабходна зараз жа...
Панцеляймон
Кандратавіч не дагаварыў, бо ў гэты момант пачуліся сігналы
тэлефоннага апарата. Таварыш Панамарэнка ўзяў трубку.
— Слухаю,—
упаўголаса сказаў ён. Потым мацней і ўсхвалявана: — Слухаю вас,
таварыш Сталін.
Мы ўсе насцярожыліся, у кожнага мацней забілася сэрца.
Уважліва выслухаўшы Іосіфа Вісарыёнавіча, таварыш Панамарэнка цвёрда
і ўпэўнена сказаў:
— Неабходна зараз
жа кінуць усё на дапамогу фронту. На нас ускладаецца вялікая, яшчэ,
мабыць, небывалая ў гісторыі задача.
На гэтым
незвычайным пасяджэнні быў прыняты спецыяльны план дапамогі
вайсковым часцям і злучэнням. У пагранічныя вобласці і раёны былі
накіраваны члены бюро Цэнтральнага Камітэта партыі і члены ўрада з
адказнымі і тэрміновымі даручэннямі. У рэспубліцы ўводзілася ваеннае
становішча. Былі вызначаны мерапрыемствы па правядзенню мабілізацыі
прызыўных кантынгентаў. Перад партыйнымі і савецкімі арганізацыямі
ставілася задача забеспячэння бесперабойнай работы транспарту,
органаў сувязі. Асаблівая ўвага была ўдзелена ахове грамадзянскага
насельніцтва. Былі прыняты рашэнні аб умацаванні службы
супрацьпаветранай абароны, аб дадатковым абсталяванні ў гарадах
бамба- і газасховішчаў, аб узмацненні аховы прамысловых аб'ектаў,
вузлоў транспарту, сродкаў сувязі. Партыйнай арганізацыі Мінска,
абласным і раённым арганізацыям было рэкамендавана правесці ў
цэнтрах сходы партыйнага актыву, а на фабрыках і заводах, у калгасах,
саўгасах, установах — мітынгі.
Гэта было першае
пасяджэнне бюро ЦК КП(б)Б і ўрада нашай рэспублікі ва ўмовах Вялікай
Айчыннай вайны.
да зместу |
|
