|
|
Забяспячэнне
партызан жыллём, прадуктамі харчавання і адзеннем
У вёсках Загальскага сельсавета як часова,
так і падоўгу былі раскватараваны атрады або паасобныя партызаны
амаль на працягу усяго перыяду барацьбы народных мсціўцаў.
Знаходжанне партызан у населеных пунктах сельсавета па
свайму характару і значэнню прайшло за тры гады некалькі этапаў.
Вядома, што на Загальшчыне партызанскі рух пачаў
разгортвацца з першых дзён варожай акупацыі Любанскага раёна. Да
мясцовых актывістаў партызанскай барацьбы тады далучыліся воіны
Савецкай Арміі, якія выходзілі з акружэння. У калгасе «Чырвоны
Кастрычнік» яны трымаліся групы, якую ўзначаліў старшыня сельсавета
С.Т.Карнееў, у калгасе «Рассвет» падтрымлівалі сувязь са старшыяёй
гэтай сельгасарцелі Р.I.Плышэўскім, а ў калгасе імя Карла Маркса
групаваліся вакол братоў-камуністаў Сыцько.
Усе партызаны спачатку размяшчаліся ў вёсках.
У мэтах канспірацыі і надання большай арганізаванасці
руху на яго пачатковым этапе Мінскі падпольны абком партыі
патрабаваў пераходу партызанекіх аградаў і груп у лес. Ужо з восені
1941 г. на Загальшчыне былі створаны лясныя партызанскія базы, якія
сталі месцам асноўнай дыслакацыі атрадаў на працягу амаль усёй зімы
1941/42 г. Аднак і ў гэты час па розных прычынах некаторыя партызаны
вельмі часта наведвалі вёскі. Яны абаграваліся тут, мянялі бялізну,
начавалі. У вёсках звычайна размяшчалі і раненых.
Па меры ўмацавання і росту партызанскага руху
партызанскі край станавіўся ўсё больш непрыступным для фашыстаў, і
яны ўжо не маглі трапляць сюды амаль на працягу двух год. Такое
становішча дазволіла партызанам выкарыстаць населеныя пункты для
сваёй пастаяннай дыслакацыі. Ужо з пачатку 1942 г. адбылося масавае
раскватараванне партызан па вёсках. Калі ў верасні 1942 г. на
востраве Зыслаў быў пабудован аэрадром і ўстанавіліся рэгулярныя
паветраныя зносіны з Масквой, у вёсцы Старасек размяшчалі многа
раненых, якія тут чакалі сваёй адпраўкі на Вялікую зямлю.
Калі з пачатку 1943 г. на Загальшчыне былі створаны
мясцовыя партызанскія атрады, яны таксама размяшчаліся ў сваіх
вёсках. Быт гэтых партызан быў амаль не аддзялімы ад быту сялян.
Амаль у кожнай калгаснай хаце цяпер былі свае партызаны — бацька,
брат, сын або дачка. Апрача таго, у кожнай хаце размяшчаліея
партызаны, якія не ўваходзілі ў састаў гэтай сям'і.
Працягласць знаходжання партызан у сялянскіх хатах была
рознай. У некаторых калгаснікаў партызаны жылі нядоўта, але затое
адна група змяняла другую. Калгаснік вёскі Загалле А.I.Емяльянаў
расказвае, што ў яго хаце «кожную ноч начавалі партызаны, але адны і
тыя пастаянна не жылі».
Аднак вельмі часта адны і тыя партызаны жылі ў
сялянскіх хатах Загальшчыны працяглы час. Так, партызанскі камандзір
Н.П.Капусцін жыў на кватэры ў калгасніка вёскі Жывунь М.Халаёма звыш
паўтара года. Прыкладна столькі ж часу стаялі на кватэры два
партызаны ў калгасніка А.А.Ясючэні. Яго жонка, Еўдакія Паўлаўна,
расказвае: «Хлопцы тыя былі для нас як родныя. Яны мне і сена,
бывала, накосяць, і дроў прывязуць, і жыта абмалоцяць. Я іх таксама
даглядала — карміла, бялізну мыла». Больш года жылі сем партызан у
Н.Е.Рудзько (в. Татарка).
Ці многа наогул размяшчалася партызан у адным доме?
Гэта залежала і ад размяшчэння вёскі адносна найбольш пагражальных
напрамкаў, і ад таго, наколькі вёска пацярпела ад пажараў у час
фашысцкіх карных экспедыцый. Шчыльней за ўсіх звычайна засялялася
вёска Старасек. Тут знаходзілася многа партызан са сваімі сем'ямі,
размяшчаліся розныя штабныя ўстановы, жылі партызанскія камандзіры і
кіруючыя партыйныя работнікі. У вёсцы Старасек у розны час жылі
сакратары Любанскага падпольнага райкома партыі Траскуноў і Баравік,
старшыня райвыканкома Луфераў, камандзіры брыгад і атрадаў Далідовіч,
Шуба, Кукарэка, Шамякоў і інш., урачы Швец, Лапцейка, Вераб'ёў,
Юрацкая. Раненыя чакалі тут сваёй пагрузкі на самалёты. Для
абслугоўвання іх у вёсцы знаходзіўся медыцынскі персанал. Акрамя
таго, калгаснікі далі прытулак у сваіх хатах бежанцам і
аднавяскоўцам- пагарэльцам.
У калгасніцы вёскі Старасек А.I.Федаровіч стаялі
партызаны з сем'ямі і жыла прыехаўшая сюды з саўгаса сям'я брата з
пяці чалавек. Часова ў яе жыў з сям'ёй сусед-пагарэлец М.Падлоўкін.
«Па дваццаць чалавек спалі ўпокат на падлозе», — успамінае
А.I.Федаровіч. Калгаснік гэтай жа вёскі П.Р.Дайнека расказвае аб
сваіх кватарантах: «Увесь час з 1941 па 1944 г. у мяне стаялі на
кватэры партызаны па некалькі чалавек. У 1942 г. жыў партызан Чачуха
з вёскі Ямінск з сям'ёй. Партызан Лёнька са станцыі Урэчча быў у
мяне на кватэры таксама з жонкаю. Часта ў хаце знаходзіліся раненыя,
якіх адпраўлялі самалётам у Маскву».
Аб гэтым жа паведамляе і калгаснік Н.А.Ярмаліцкі (в.
Старасек): «У старой вялікай хаце да пажару ў мяне стаяў цэлы ўзвод
партызан. Калі я пабудаваў новую хату, то там жылі таксама раненыя».
У калгасніцы гэтай жа вёскі Н.М.Сулім, хата якой не згарэла, увесь
час жылі партызаны і каля трох месяцаў знаходзілася партызанская
шавецкая майстэрня. Акрамя таго, вясной 1942 г. у хаце Н.М.Сулім
пасялілася дзве сям'і. Пасля пажару 1944 г. тут размясцілася яшчэ
чатыры сям'і.
У вёсцы Падлуг таксама амаль ва ўсіх дамах знаходзіліся
партызаны. Тут было больш свабоднай жылой плошчы, бо гэта вёска менш
за ўсіх іншых у Загальскім сельсавеце пацярпела ад пажараў.
Усюды ў сялянскіх сем'ях да партызан адносіліся, як да
родных. У сваю чаргу партызаны дапамагалі калгаснікам, у якіх яны
жылі. Калгаснік Д.В.Ясючэня, які сам быў у радах народных мсціўцаў,
расказвае аб партызанах, што знаходзіліся ў вёсцы Падлуг: «Хлопцы
былі працавітыя і дружныя. Жылі з калгаснікамі як адна сям'я.
Бывала, некалькі ўзводаў ідуць на заданне, астатнія застаюцца на
месцы для абароны вёскі. Прыходзіш з паходу, глядзіш, а хлопцы і
дроў прывезлі і нарэзалі». Калгасніца вёскі Татарка К.А.Грыгаровіч
расказвае, што ў яе на кватэры жыло 12 партызан. Ім тут варылі есці
і мылі бялізну. У вёсках Старасек і Жывунь спецыяльна для партызан
былі наладжаны лазні.
3 асаблівай увагай калгаснікі даглядалі раненых
партызан. Некаторыя дамы былі спецыяльна прызначаны пад шпіталі. У
кожным з гэтых дамоў размяшчалася па дзесяць і больш раненых. Для іх
рабілі нары або прыносілі ад суседзяў ложкі. У доме калгасніцы вёскі
Старасек О.А.Барысевіч раненыя ляжалі на ложках, сабраных у суседзяў
і ў вёсцы Загалле. Падушкі і пасцельныя рэчы для раненых прыносіла
само насельніцтва.
Калгасніцы не толькі гатавалі для раненых страву і мылі ім бялізну,
але дапамагалі ўрачам у лячэнні раненых. «Я сама перавязвала многа
раненых, — расказвае Е.П.Сулім.—Партызану Кукрашу рабілі ў маёй хаце
аперацыю. Я дапамагала тады доктару. Вясной 1942 г., калі фашысцкі
атрад зрабіў налёт на вёску і пачаў паліць, мы з мужам аднеслі
аднаго цяжкараненага за вёску ў кусты. Кукраш, які к таму часу пачаў
папраўляцца, прынёс туды і нашага маленькага сына.»
Калі ў вёсцы Старасек аб'яўлялася трывога і чакаўся
налёт гітлераўцаў, сяляне не толькі самі хаваліся ў лесе, але
адвозілі туды на фурманках і раненых партызан. Нярэдка іх адносілі ў
лес калгаснікі на сваіх плячах. Раненых, напрыклад, выносілі
I.Сініцкі, Н.Чыркоўскі, I. Падлоўкін, А.Сулім і іншыя.
Размяшчэнне партызан у дамах беларускіх сялян не мела
нічога. агульнага з так званым пастоем салдат старой арміі. Для
савецкіх сялян размяшчэнне ў іх партызан не было павіннасцю, а
з'явілаея адной з форм дапамогі справе барацьбы з ворагам, адным з
праяўленняў удзелу шырокіх мас у гэтай барацьбе.
Адным з найбольш неабходных і настаянных відаў дапамогі,
у якой мелі патрэбу партызаны, было забеспячэнне іх прадуктамі
харчавання. Яно набывала таксама ў залежнасці ад месца і часу розныя
формы і спосабы.
У першыя дні фашысцкай акупацыі мясцовыя загальскія
партызаны харчаваліся ў сябе дома або, знаходзячыся часова па-за
сваімі вёскамі, забяспечваліся ўласнымі сем'ямі. Гэтыя ж партызаны
забяспечвалі харчаваннем і камуністаў-падполыдчыкаў з раённага і
абласнога партыйнага актыву, якія прыйшлі на тэрыторыю Загальскага
сельсавета і з самага пачатку сталі базіравацца ў лесе. У першыя
тыдні і месяцы акупацыі ў населеных пунктах сельсавета размяшчаліся
галоўным чынам партызанскія групы, якія ствараліся з воінаў Савецкай
Арміі, што трапілі ў акружэнне.
Пазней і тыя групы, якія знаходзіліся ў лесе, і тыя,
якія размяшчаліся ў вёсцы, сталі колькасна ўзрастаць і не маглі ўжо
задаволіцца выпадковым харчаваннем. Неабходна было наладзіць
планамернае забеспячэнне іх. Пачатковай формай стала забеспячэнне
партызан прадуктамі з грамадскай гаспадаркі калгасаў. Калгасы «Чырвоны
Кастрычнік», імя Карла Маркса і «Рассвет» мелі ў 1941 г. для гэтага
ўсе магчымасці. Тут заўсёды былі ў наяўнасці такія асноўныя прадукты,
як хлеб, малако, мяса. Справа аблягчалася і тым, што партызаны, якія
знаходзіліся ў лесе, былі самым цесным чынам звязаны праз мясцовых
удзельнікаў барацьбы супраць гітлераўцаў з усімі населенымі пунктамі,
а калгасная форма вядзення гаспадаркі захоўвалася яшчэ на працягу
амаль года.
Факты паказваюць, што калгаснікі адносіліся да
забеспячэння партызан прадуктамі з грамадскіх запасаў сваіх
сельгасарцелей з усёй шчырасцю. Шчырасць гэта выяўлялася перш за ўсё
ў масавасці ўдзелу калгаснікаў у такой патрыятычнай справе. Іх
масавы ўдзел праявіўся, напрыклад, у выпечцы хлеба для партызан.
Калгасы мелі збожжа або муку, але не мелі ў сябе ў пачатку вайны
грамадскіх пякарняў. Таму калгасныя кіраўнікі раздавалі муку
калгаснікам, і хлеб для партызан выпякаўся ў хатніх умовах. У вёсцы
Старасек хлеб для партызан выпякаўся з самага пачатку вайны ў хатах
А.Д.Сініцкага, С.Міхневіча і іншых. Ф.С.Сулім расказвае: «Партызанам
давалі хлеба, колькі трэба. Спачатку хлеб пяклі ў вёсцы».
Калі восенню 1941 г. у калгасах размяркоўвалі збожжа,
то, акрамя засыпкі насення і выдачы на працадні, пакідалі хлеб і для
партызан. Збожжа, прызначанае для гэтай мэты, вазілі на млыны, і
муку трымалі потым у калгасных свірнах. Праз некаторы час у калгасах
абсталявалі пякарні. У вёсцы Старасек у 1941 г. пякарня размясцілася
ў памяшканні былых дзіцячых ясляў. Яна дала магчымасць яшчэ лепш
забяспечыць партызан печаным хлебам. У 1942 г. партызаны пабудавалі
сваю пякарню на востраве Зыслаў.
У 1941 г. калгаснікі забяспечвалі партызан таксама
крупамі з грамадскага збожжа. Жыхары Старасека вазілі проса на
крупадзёрку ў вёску Рэпіна Акцябрскага раёна. Крупы для партызан
таўклі таксама ў ступах. «У час вайны, — успамінае калгасніца
Ю.I.Чэркас, — у вёсцы вытаўкалі па 7 пудоў проса ў ступах». 3
грамадскіх буртоў калгаса імя Карла Маркса ўсю зіму 1941/42 г.
забяспечвалі партызан бульбай.
3 усіх трох калгасаў вазілі ў 1941 г. партызанам у лес
малако ад грамадскіх кароў. 3 калгаса імя Карла Маркса малако ў лес
вазілі жывёлавод С.М.Чэркас і калгаснік Ф.С.Сулім. 3 калгаса
«Рассвет» у лес адпраўлялі малако і масла, збітае на калгаснай
маслабойні.
3 грамадскай калгаснай гаспадаркі партызаны
забяспечваліся ў 1941 г. таксама мясам. Спачатку жывёлу для гэтай
мэты рэзалі ў калгасе і мяса адпраўлялі праз кладовую тушамі. Пасля
ў лес сталі прыганяць кароў, прывозіць свіней, авечак, і там іх
выкарыстоўвалі на мяса. Для бесперабойнага забеспячэння партызан
мясам, пасля таго як грамадская жывёла была раздадзена ва ўласнае
карыстанне, у вёсцы Старасек калгаснікі працягвалі даглядаць у сябе
цялят, якія былі выдзелены для партызан.
Паступова партызаны сталі ствараць свае базы,
абзаводзіцца жывёлай, забяспечыўшы, такім чынам, гарантаваны мінімум
малака і запас мяса. Пачатак партызанскаму статку паклалі 120 галоў
маладняку рагатай жывёлы з саўгаса «Жалы», якіх рабочыя і калгаснікі
прыгналі восенню 1941 г. на востраў Зыслаў. Пасля да маладняку
дабавіліся каровы, і ў партызан стварыліся свае статкі, якія
знаходзіліся летам на лясных пашах, а зімой утрымліваліся на базах у
спецыяльна пабудаваных для іх укрыццях. 3 паяўленнем у партызан
жывёлы паўстала пытанне аб фуражы, асабліва на зімовы час.
Калгаснікі сталі вазіць у лес сена. У сваіх лясных гаспадарках
партызаны пачалі сеяць бульбу і іншыя культуры.
Так паступова забеспячэнне партызан ад забеспячэння іх
прадуктамі з грамадскай гаспадаркі калгасаў перайшло на новыя формы.
3 1942 г. і да канца фашысцкай акупацыі Беларусі партызаны раёна
забяспечваліся з трох крыніц: яны атрымлівалі сельскагаспадарчыя
прадукты ад сялян, захоплівалі трафеі ў выніку разгрому фашысцкіх
гарнізонаў, некаторую частку прадуктаў харчавання рыхтавалі
непасрэдна на сваіх гаспадарчых базах.
Што датычыцца забеспячэння партызан мясцовымі жыхарамі,
то яно з 1942 г. ажыццяўлялася ў дзвюх асноўных формах — у форме
нарміраваных паставак сельскагаспадарчых прадуктаў сялянамі і ў
форме штодзённага забеспячэння прадуктамі партызан, якія доўгі час
знаходзіліся ў населеных пунктах.
Пэўныя нормы паставак сельскагаспадарчых прадуктаў
устанаўліваліся звычайна для тых вёсак партызанскіх зон, дзе
народныя мсціўцы не маглі знаходзіцца на пастаянным раскватараванні.
Калі ў вёсцы размяшчаліся партызанскія гарнізоны часткова, то тут
пастаўкі сельгаспрадуктаў устанаўліваліся без захавання пэўных норм.
Да такіх вёсак у Загальскім сельсавеце належалі Загалле, Татарка,
Жывунь і Падлуг.
Вось як былі арганізаваны пастаўкі сельскагаспадарчых
прадуктаў для партызан у вёсках Загалле і Татарка. У 1942 г. тут быў
праведзен сход па пытанню здачы хлебапаставак. На гэтым сходзе
выступілі прадстаўнікі партызанскага камандавання, а затым мясцовыя
жыхары. Настаўніца А.А.Корбут, якая тады жыла ў сваіх бацькоў,
заявіла, што яе сям'я здасць 30 пудоў, і заклікала іншых прыняць
актыўны ўдзел у здачы хлебапаставак. Яе тут жа падтрымала калгасніца
А.Кульчыцкая. Пасля сходу ўсе жыхары пачалі актыўна здаваць
партызанам хлеб.
Калгаснікі вёсак Загалле і Татарка расказваюць, што
тады здавалі партызанам розную колькасць прадуктаў. Тут акрэсленых
норм паставак не існавала. «Партызанам пастаўкі здавалі па
магчымасці, — успамінае Н.Е.Рудзько. — Здавалі збожжа, бульбу,
свіней, кароў. Мне, напрыклад, трэба было здаць 8 пудоў збожжа,
колькі змагу бульбы; здаў я і цялушку». С.П.Глаз у 1942 г. здаў 12
пудоў хлеба; А.I.Емяльянаў у гэтым жа годзе здаў у пастаўку 5 пудоў
жыта.
У вёсцы Жывунь аб'ём паставак быў больш акрэслены. Хлеб
жывуньцы здавалі двойчы— восенню 1942 і восенню 1943 гг. Норма была
чатыры пуды збожжа з га. «У мяне, — расказвае калгаснік
А.Р.Шаблоўскі, — было 5 га ворыва, і я здаваў 20 пудоў».
У вёсцы Старасек, якая знаходзілася каля аэрадрома і ў
якой пастаянна былі раскватараваны партызаны, нормы паставак зусім
не ўстанаўліваліся. Аднак і тут сяляне здавалі многа
сельскагаспадарчых прадуктаў на партызанскія базы. Калгасніца
А.А.Міхневіч расказвае, што іх сям'я перадала партызанам каля 30
пудоў збожжа, дзве цялушкі, 19 авечак і свіней. 10 пудоў збожжа за
адзін раз здаў М.I.Падлоўкін.
Сельскагаспадарчыя прадукты сяляне здавалі як у самой
вёсцы прадстаўнікам партызанскага камандавання, так і ў лесе, куды
яны адвозілі іх па ўказанню партызан. У беларускіх калгаснікаў ужо
даўно стала традыцыяй дзяліцца здабыткам сваёй працы з роднай
Савецкай дзяржавай. Цяпер калгаснікі бачылі прадстаўнікоў савецкай
улады ў асобе партызан і імкнуліся даць ім усё, што давалі раней
дзяржаве праз нарыхтоўчыя органы.
Пры здачы паставак быў наладжан улік. Усе жыхары, якія
здавалі збожжа, заносіліся ў спісы. Але цяпер нельга дакладна
вызначыць, хто тады колькі чаго здаў. За 1942— 1944 гг. сяляне
Загальшчыны аказалі такую вялікую дапамогу партызанам прадуктамі з
сваіх уласных запасаў, якая не паддаецца ніякаму ўліку.
Многа розных прадуктаў расходавалася на партызан, якія
размяшчаліся ў вёсках. Праўда, часамі партызаны, што стаялі на
кватэрах, атрымлівалі паёк з сваіх атрадаў, але нават і ў гэтым
выпадку калгасніцы, якія гатавалі сваім кватарантам ежу, дадавалі ад
сябе малако, мяса, сала, бульбу, гародніну. Калгаснікі расказваюць,
што ў тыя гады ўсё малако спажывалася і ў вёсцы амаль не было масла.
Многа малака ішло раненым, якія размяшчаліся па вёсках сельсавета.
Загалле, Татарку, Старасек, Жывунь і Падлуг партызаны
лічылі такімі населенымі пунктамі, дзе яны заўсёды маглі абагрэцца і
падсілкавацца. Многа добрых слоў даводзілася чуць ад былых партызан
аб гасціннасці насельніцтва гэтых вёсак. Былы рэдактар газеты «Кліч
Радзімы» I.В.Куляшоў расказвае, што як толькі ён паяўляўся ў вёсцы
Старасек, то калгаснікі адразу ж запрашалі яго да сябе ў госці.
Важна адзначыць, што будучы вымушанымі карыстацца
харчовай дапамогай з боку мясцовага насельніцтва, партызаны самі
былі вельмі чулымі да патрэб сялян. Калі была патрэба, партызаны
самі дапамагалі мясцовым жыхарам прадуктамі харчавання. Калі,
напрыклад, вясной 1942 г. у час нападу фашыстаў у калгасніка вёскі
Старасек С.Д.Гука была спалена хата, партызаны выдалі яму бычка.
Калгаснік гэтай жа вёскі I.I.Дайнека расказвае: «Бывала, спячэш дома
хлеб і раздасі яго партызанам. Яны вып'юць і малако, што надаіла
гаспадыня. А ў другі раз заходзяць, нясуць з сабой хлеб і пытаюць: «Ці
ёсць у цябе хлеб? Вазьмі ў нас, мы ж у цябе бралі ўчора». Так і жылі
разам, дзялілі ўсё».
Пры падобных узаемаадносінах зусім натуральным
становіцца і такі факт. Калгаснік А.I.Сулім служыў радавым байцом
пры штабе партызанскага злучэння. Ен трымаў пастаянную сувязь са
сваёй сям'ёй. У канцы 1943 г., калі фашысты рыхтаваліся да блакады
партызанскай зоны, А.I.Сулім адвёз свой хлеб у штаб. Там яго змалолі,
і ён паступіў на агульны партызанскі склад. «Муж не хацеў, каб наш
хлеб загінуў у вёсцы,—расказвае жонка Суліма. — Мы ведалі, што калі
нам спатрэбіцца дапамога, то яе заўсёды акажуць партызаны».
Некалькі па-іншаму ажыццяўлялася дапамога з боку насельніцтва
партызанам у забеспячэнні адзеннем. Калі паступленне
сельскагаспадарчых прадуктаў ад сялян было асноўнай, а ў пэўныя
перыяды і адзінай крыніцай забеспячэння партызан прадуктамі
харчавання, то ў абмундзіраванні народных мсціўцаў сялянскае адзенне
або матэрыялы, якія паступалі непасрэдна ад сялян для яго вырабу,
займалі меншае месца. У забеспячэнні партызан адзеннем вялікую ролю
адыгрывалі і іншыя крыніцы, значэнне якіх мянялася ў залежнасці ад
этапаў і ўмоў барацьбы.
У 1941 г. у час зараджэння партызанскага руху было
шырока распаўсюджана так званае «пераапрананне» партызан у вёсках.
Сярод першых партызан было, апрача сялян, многа людзей з партыйнага
і савецкага актыву, гарадскіх жыхароў, інтэлігенцыі, воінаў Савецкай
Арміі, якія трапілі ў акружэнне. У многіх з іх адзенне было або
нязручным для жыцця ў лесе і для паходных умоў, або такім, што магло
выклікаць падазронасць у фашыстаў. Таму ўсе, хто быў так апранут,
вымушаны былі мяняць свае пінжакі, гімнасцёркі, штаны, шапкі на
сялянскае адзенне. Салдаты і афіцэры часам мянялі нават свае боты
ваеннага ўзору. Сяляне ўсюды ахвотна дапамагалі партызанам у
пераабмундзіраванні.
Але ўжо з восені 1941 г.
партызаны пачалі адчуваць патрэбу не толькі ў замене свайго адзення
і абутку, але і ў іх папаўненні. У многіх праз некалькі месяцаў
знасіўся абутак. Даводзілася ўсё часцей звяртацца за дапамогай да
мясцовага насельнітцва. Часам удавалася раздабыць у каго-небудзь
боты. Аднак многія байцы, якія знасілі свой скураны абутак, вымушаны
былі абувацца ў лапці.
Апрача таго, у сувязі з набліжэннем зімы ўсе партызаны
мелі патрэбу ў цёплай зімовай вопратцы. Некаторая колькасць такой
вопраткі была прыпасена на партызанекіх базах, якія засноўваліея ў
першыя дні вайны. Зімовае адзенне ўдавалася таксама захопліваць у
ворага ў час баявых аперацый. Аднак гэта не магло задаволіць той
патрэбы ў цёплым адзенні, якую адчувалі партызаны ўжо зімой 1941 г.
Вясной і летам 1942 г. патрэбнасць партызан у адзенні
некалькі паменшылася ў сувязі з кліматычнымі ўмовамі. Што ж
датычыцца абутку, то патрэба ў ім, наадварот, узрасла, бо к гэтаму
часу ўжо было даношана тое, што мелася з абутку раней. Затое з 1942
г. пачалі ўзрастаць крыніцы забеспячэння партызан адзеннем і абуткам.
3 далейшым расшырэннем і ростам партызанскага руху і баявых поспехаў
народных мсціўцаў узрастала колькасць трафеяў, сярод якіх значнае
месца займалі адзенне і абутак. У 1942—1944 гг. у партызан на базах
паявілася даволі складаная гаспадарка. Была арганізавана выпрацоўка
скур, аўчын, пашыўка абутку і адзення. У той жа час дапамога ў
адзенні і ў абутку прыходзіла з Вялікай зямлі. Адзенне шылі таксама
з парашутаў і ўпаковачных мяшкоў, у якіх скідаліся грузы.
Нягледзячы на ўсе гэтыя крыніцы, і ў 1942—1944 гг.
сяляне яшчэ аказвалі партызанам дапамогу ў адзенні і абутку і ў
матэрыялах для іх вырабу. Сяляне забяспечвалі партызан кажухамі,
кажушкамі, аўчынамі, скурамі. У вёсках жанчыны вязалі для партызан
рукавіцы, шалікі, шкарпэткі. На працягу ўсіх год барацьбы партызанам
даводзілася выкарыстоўваць лапці. «Да нас часта прыходзілі партызаны,
— расказвае калгасніца вёскі Загалле А.Ф.Плышэўская, — бралі лапці,
калі ішлі ў паход. Мой муж плёў многа лапцей». Былы начальнік штаба
атрада імя Гастэлы М.П.Шардыка расказвае, што зімой 1942/43 г. ён
сабраў у насельніцтва для партызан некалькі дзесяткаў пар лапцей.
Гаворачы аб дапамозе насельніцтва партызанам, неабходна
мець на ўвазе, што, апрача мясцовых атрадаў і брыгад, тут часта
забяспечваліся яшчэ рэйдавыя злучэнні, якія прыходзілі з іншых
аддаленых раёнаў.
Такім чынам, на працягу трох год барацвбы ў тылу ворага
калгаснікі пры любых умовах забяспечвалі партызан жыллём,
харчаваннем, адзеннем. Дапамога гэта аказвалася ў самыя цяжкія
моманты і ў неабходных памерах.
да зместу |
|
